Vua hài đất Bắc, cây hài của nông thôn hay nghệ sĩ hài dân gian… là những nghệ danh mà nhiều người yêu mến đặt cho nghệ sĩ hài Xuân Hinh. Tài năng của ông được nhiều đồng nghiệp nể phục, khán giả yêu mến bởi sự dân dã, phóng túng, dí dỏm và cũng rất đời thường. Dù đã có hơn 40 năm hoạt động nghệ thuật và hiện tại đã ít đi diễn hơn nhưng sức hút của nghệ sĩ Xuân Hinh vẫn không hề giảm sút. Cùng xem lại đôi chút về tiểu sử cuộc đời, sự nghiệp và cuộc sống hiện tại của danh hài miền Bắc thông qua bài viết Tiểu sử NSƯT Xuân Hinh dưới đây.
Thông tin chung
| Tên thật | Bùi Xuân Hinh |
| Nghệ danh | Gái Hinh |
| Năm sinh | 08/04/1960 |
| Quê gốc | Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh |
| Nghề nghiệp | Nghệ sĩ hài, hề, chèo cổ Việt Nam |
| Năm hoạt động | 1988 – nay |
| Tác phẩm nổi bật | Hề Cu sứt, Người ngựa, ngựa người, Lý toét… Thị màu lên chùa, Xuân Hinh đi hỏi vợ, Chồng rượu vợ đề… |
| Giải thưởng | Giải thưởng San Francisco năm 2013 của Hoa Kỳ về việc sưu tầm, nghiên cứu, gìn giữ và phát triển Văn hóa Nghệ thuật truyền thống của Việt Nam |
| Vợ/chồng | Nguyễn Phương Lan (cưới 1995) |
| Liên hệ | Đang cập nhật |
| Mạng xã hội | Facebook: https://www.facebook.com/xuanhinhfcvn Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCmPnKbCqIt_a318h_rpxRvA Tiktok: https://www.tiktok.com/@xuanhinhofficial? |
Tuổi thơ nghèo khó của Xuân Hinh: đi buôn chó đến mua đồng nát
Xuân Hinh tên đầy đủ là Bùi Xuân Hinh, sinh ngày 08/04/1960, trong một gia đình nghèo khó tại thôn Yên Việt, xã Đông Cứu, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Bố làm giáo viên còn mẹ làm công việc nội trợ.
Gia đình Xuân Hinh có 7 anh chị em, 5 trai 2 gái mà Xuân Hinh lại là con trưởng nên từ nhỏ những việc từ trông em đến nấu cơm, trồng rau, bắt cua, cất vó…, ông đều biết hết. Vì sinh ra trong một gia đình nghèo lại đông con nên tuổi thơ của ông đã nếm trải qua nhiều rất khó khăn, vất vả.
Năm 10 tuổi, Xuân Hinh đã phải học cách đi buôn chó. Ông kể, vì nhà nghèo nên anh phải đi buôn chó lấy tiền ăn học và nuôi các em. Có đêm mang chó đi bán chợ xa, lỡ xe nên phải ngủ lại ở bến. Nửa đêm, lũ chó trong rọ sủa nhiều quá bị người ta mắng, phải thả ra cho chúng khỏi kêu, sáng hôm sau lần mò đi tìm từng con bắt lại.
Năm 17 tuổi, lúc ở trường, vì cuộc sống khó khăn, gia đình không có khả năng chu cấp đầy đủ, cộng thêm chứng kiến sự cơ cực, vất vả của mẹ mình, nên ông luôn đi làm thêm để trang trải chi phí. Từ làm thuê làm mướn đến đi buôn, kể cả buôn đồng nát, buôn cả những cái hạ đẳng nhất của xã hội, Xuân Hinh cũng đều nếm trải.
Tuy nghèo khó, nhưng từ nhỏ, Xuân Hinh vẫn luôn có niềm đam mê văn nghệ, ca hát. Lại sinh ra giữa cái nôi quan họ Bắc Ninh nên từ nhỏ, nó ăn sâu vào tiềm thức những đứa trẻ như anh đến nỗi sau này lớn lên, ông nghĩ việc mình trở thành một nghệ sĩ có lẽ cũng chính vì những tiếng hát, tiếng nhạc đã ngấm sâu vào máu đó.
Năm 1977, khi đang học phổ thông, Xuân Hinh trúng tuyển vào Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh. “Học hết lớp 7, khi đoàn quan họ về xã tuyển, tôi ngây ngô và háo hức cùng mấy đứa bạn đi thi. Ban đầu nghĩ thi cho vui ai ngờ lại trúng. Niềm vui khôn xiết khi tôi được đưa lên Đoàn dân ca quan họ Bắc Ninh, vừa được học văn hóa vừa học nghệ thuật và tham gia biểu diễn” – Xuân Hinh chia sẻ.
Đến năm 1983, Xuân Hinh thi đỗ vào trường Đại học Sân khấu và Điện ảnh Hà Nội, ngành hát dân ca. Xuân Hinh được giữ lại làm giảng viên trong trường, nhưng ông từ chối và lựa chọn đi theo con đường của riêng mình.
Sự nghiệp nghệ sĩ Xuân Hinh: diễn hài, hát chèo, hát xẩm, hát văn đều… ngọt
Sinh ra tại cái nôi của quan họ và có hơn 6 năm gắn bó với Đoàn dân ca quan họ Bắc Ninh nhưng Xuân Hinh lại lựa chọn bộ môn nghệ thuật Chèo. Năm 1983, ông liều mình đăng ký thi vào ngành Dân ca trường Sân khấu điện ảnh Hà Nội và trúng tuyển trong sự ngỡ ngàng của chính bản thân. Rời mảnh đất quan họ, Xuân Hinh lên Hà Nội theo đuổi đam mê thứ hai và gắn bó từ dạo đó đến bây giờ.
“Học đại học xong tôi được giữ lại trường làm giảng viên. Cũng chưa biết đi đâu về đâu nên tôi đồng ý. Nhưng chỉ một năm sau đó, tôi thấy mình thuộc về sân khấu biểu diễn, chỉ đứng trên giảng đường có vẻ như không hợp với tôi. Tôi viết đơn xin nghỉ dạy và chuyển về Nhà hát Chèo Hà Nội” – người nghệ sĩ bộc bạch.
Năm 1987, sau khi từ chối làm giảng viên tại trường, Xuân Hinh chính thức bước chân vào làm nghề. Năm 1988, vai Cu Sứt của Xuân Hinh trong Festival Cười, biểu diễn gần 2 tháng tại Cung Văn hóa Hữu nghị Việt Xô, được khán giả nồng nhiệt khen ngợi. Nghệ sĩ Xuân Hinh không chỉ sở hữu giọng chèo “ngọt như mía”, lối diễn xuất hài hước, dí dỏm đôi khi còn thể hiện được sự bi kịch, cùng quẫn.
Từ vai diễn Cu Sứt tràn ngập băng đĩa và trên vô tuyến, Xuân Hinh bắt đầu được khán giả chú ý và liên tục được mời “chạy sô” trong các chương trình hài trên truyền hình và dần trở nên nổi tiếng với hàng loạt vai chèo và hề chèo như “Thị mầu lên chùa”, “Hề Mồi”, “Hề Gậy”, “Thầy cúng sợ ma”, “Lý toét xử kiện”, “Chồng rượu vợ đề”, …
Năm 1997, Xuân Hinh được phong tặng danh hiệu nghệ sĩ ưu tú sau những cống hiến trong nghệ thuật hề chèo của mình. Cũng từ đây, Xuân Hinh bắt tay sản xuất hài Tết và những năm cuối thập niên 90 là thời kỳ phong trào sản xuất hài – giải trí chưa phát triển, người miền Bắc hầu như không nhà nào không có băng, đĩa Xuân Hinh, dù là nông thôn hay thành phố cứ mỗi độ Tết đến.
Những câu hát, lời thoại của Xuân Hinh đều dễ gần, phổ biến, dễ học đến nỗi trẻ con hay người già đều có thể bắt chước và vì thế, những vở kịch của anh được người ta xem đi xem lại bao nhiêu lần mà không biết chán.
Trong suốt quá trình làm hài, Xuân Hinh đã mang lại cho khán giả vô số các tiểu phẩm hài với nội dung hay và chất lượng. Có thể kể tên một số tiểu phẩm từng làm nên tên tuổi của Xuân Hinh như: Xuân Hinh đi hỏi vợ (năm 1997), Người lịch sự (năm 2008), Chiếc gương của Giời (năm 2014)…
Đặc biệt, với tiểu phẩm hài “Người ngựa, ngựa người” (Nguyễn Công Hoan) ra mắt đầu tiên năm 2010 đã tạo nên tiếng vang lớn và góp phần đưa Xuân Hinh trở thành “vua hài đất Bắc” bởi lối diễn xuất đa dạng, khiến khán giả vừa cười vừa khóc theo số phận cùng cực của anh phu xe dưới chế độ thực dân.
Bên cạnh hài, chèo, thiên hạ còn đồn đoán, Xuân Hinh hát văn hầu đồng có cát-xê vào loại cao nhất trong làng hát văn, thậm chí thu được tiền tỷ. Nhưng khi bị chất vấn trực tiếp, Xuân Hinh chỉ cười xòa rồi nói “Anh yêu hát văn thật, nhưng chưa ra đồng. Đố ai nhìn thấy anh hát ở chỗ cô đồng, ông đồng, bà đồng nào đấy, trừ lúc làm đĩa quay hình“.
Năm 2008, Xuân Hinh từng phát hành đĩa Văn ca Thánh Mẫu với 8 bài nhưng rồi bận quá không làm tiếp được vì thế mấy năm qua đi trong người cứ bứt rứt không yên, cảm giác như có lỗi với các Thánh. Hinh thổ lộ, anh nặng lòng với hát văn còn vì âm nhạc lời văn ảo diệu vô cùng.
Vì thế, tháng 5/2015, Xuân Hinh tiếp tục cho ra mắt album, DVD hát văn đầy đủ có tựa đề “Xuân Hinh với văn ca thánh mẫu 1” do ông tự bỏ tiền, tự biên tập, tổ chức sản xuất và thực hiện. Điều thôi thúc ông là nếu bây giờ mình không làm, để vài năm nữa, già thêm, giọng kém hơn thì lúc đó có cố cũng đã muộn. Khi bản thân thấy còn hát được thì cố làm để tặng bạn bè.
CD gồm 8 giá văn, trong đó Xuân Hinh có hát lại 2 giá ở đĩa trước là Giá Cô Chín, Văn Cô Bé. Còn lại là 6 giá chưa từng phát hành trước đó: Thỉnh Thánh Mẫu, Chầu Đệ Tam, Giá Chầu Đệ Nhị, Giá Quan Đệ Tam, Giá Ông Hoàng Bảy, Giá Cô Đôi Thượng Ngàn.
Chính vì những cống hiến và đóng góp cho nghệ thuật, năm 2013, Xuân Hinh là người Việt Nam duy nhất được Hoa Kỳ vinh danh, trao tặng giải thưởng San Francisco về việc sưu tầm, nghiên cứu, gìn giữ và phát triển Văn hóa Nghệ thuật truyền thống của Việt Nam.
Năm 2016, lần đầu tiên Xuân Hinh kỷ niệm 40 năm sự nghiệp bằng liveshow lớn mang tên “Xuân Hinh – Kẻ chọc cười dân dã”. Liveshow Xuân Hinh cũng là liveshow hề chèo đầu tiên và lớn nhất trong lịch sử sân khấu nước nhà được dàn dựng bởi ba đạo diễn tên tuổi nhất Việt Nam là: đạo diễn Phạm Hoàng Nam, Lê Hùng, Đỗ Thanh Hải.
Ngày 23/6/2017, kênh Xuân Hinh được Youtube vinh danh nhận giải thưởng nút Bạc. Có thể thấy, những thành công đến với Xuân Hinh không hoàn toàn do may mắn bởi ít ai biết rằng đằng sau những tràng cười sảng khoái mà Xuân Hinh đem đến cho khán giả trên sân khấu là một con người với tinh thần rèn luyện nghiêm túc và yêu nghề. Một lý giải nữa cho sự thành công của Xuân Hinh ngoài yếu tố “nhân hòa” đó là “thiên thời, địa lợi”.
Nhưng cũng chính vì lẽ đó mà nhiều sản phẩm của Xuân Hinh có thời điểm bị phê bình có phần hơi “ thô tục”. Chia sẻ về điều này, Xuân Hinh tâm sự: “Cuộc sống bây giờ sướng nhiều lắm, có rất nhiều thứ để giải trí… Tục hay không là do cái đầu người nghĩ, chứ ngày xưa các cụ còn tục hơn mình nhiều, như ở tiết mục “Xã trưởng – mẹ Đốp”, mẹ Đốp còn hành động tục hơn, bốc mồm xã trưởng bỏ vào… Tôi nghĩ đã là người nghệ sĩ sống trong giới nghệ thuật, như là làm dâu trăm họ, vì thế có người khen, kẻ chê là chuyện hết sức bình thường.”
Mới đây, ngày 31/10, mạng xã hội đã lan truyền màn giả gái mặc váy ngắn nhảy múa trên sân khấu có ghi chùa Sùng Minh, Hải Dương của nghệ sĩ Xuân Hinh. Màn nhảy múa này đã gây nên làn sóng tranh cãi. Nhiều người đã chỉ trích gay gắt hành động của nghệ sĩ hài, nhưng cũng có những ý kiến cho rằng cần xem kỹ bối cảnh và không nên chỉ trích quá đà với những clip cắt ghép.
Tuy nhiên, trao đổi với báo chí sau đó, nghệ sĩ Xuân Hinh đã cho biết đây là buổi biểu diễn tại chùa Sùng Minh, Hải Dương. Xuân Hinh biểu diễn ở sân khấu ở khu vực sân phía ngoài chùa, theo yêu cầu của khán giả và được phép của ban tổ chức và các cụ trong làng. Theo ông, đây là tiểu phẩm biến hình trang phục kết hợp. Ông thể hiện nhiều dạng nhân vật theo yêu cầu của khán giả, lúc thì là Chí Phèo, Thị Nở, lúc hát Chầu Văn, lúc thì hoá thân thành gái,… Với một chuỗi nhân vật đa tính cách như vậy, việc mặc trang phục của ông như thế là bình thường, không có gì phải tranh cãi.
Điểm lại có thể thấy, Hài Xuân Hinh đã trở thành gia vị không thể thiếu cho cuộc sống thêm đầy màu sắc ở cuối những năm 90 và khó có người nghệ sĩ nào có đủ sự nổi bật và đủ sức “đánh bật” được Xuân Hinh trong quan niệm của người dân dịp Tết đến xuân về. Dù được mệnh danh là “Vua hài đất Bắc” nhưng nghệ sĩ chỉ thích được khán giả gọi với cái tên đơn giản là Hinh, hay ‘kẻ chọc cười dân dã’.
Cuộc sống đời tư đáng ngưỡng mộ của nghệ sĩ Xuân Hinh
Không chỉ có một sự nghiệp thành công với một gia tài là những vai diễn để đời được nhiều người yêu mến, nghệ sĩ hài Xuân Hinh còn có một gia đình hạnh phúc bên người vợ xinh đẹp và hai người con một gái, một trai.
Xuân Hinh cho biết, nam danh hài và vợ kết hôn năm 1995 sau 2 năm yêu nhau. Bà xã Phương Lan là người Hà Nội, gốc phố cổ Hàng Buồm. Bà từng có công việc là kế toán ổn định tuy nhiên sau khi lập gia đình thì bà đã quyết định ở nhà làm nội trợ quán xuyến việc gia đình để trở thành hậu phương cho chồng. Hiện tại gia đình ông đang cùng sống ở Hà Nội.
“Ngày trước, vợ tôi làm kế toán nhưng lấy chồng xong ở nhà làm kế toán tại gia. May mắn là vợ đảm đang nên tôi tập trung hết mình cho nghệ thuật. Tôi làm được đồng nào là nuôi vợ nuôi con. Có bao nhiêu bà ấy cầm hết. Lơ mơ là bà ấy đuổi ra khỏi nhà. Thế nên, tôi đem tiền về còn phải đưa bằng hai tay“, nghệ sĩ Xuân Hinh từng hài hước chia sẻ.
Nghệ sĩ Xuân Hinh tiết lộ, chính cái duyên với sân khấu phần nào là sợi chỉ hồng se duyên cho ông gặp bà xã. Ông tình cờ gặp vợ trong một lần đến chơi nhà một người bạn khi vừa mới tốt nghiệp trường sân khấu. Ngay từ lần đầu chạm mặt, bà xã đã khiến ông chú ý.
“Từ một thiếu nữ Hà Nội gốc, bà ấy theo tôi về sống trong một căn hộ ở nhờ của Nhà hát Chèo, vẻn vẹn 13 m2, sinh cho tôi con gái đầu lòng, cho tôi thêm đứa con trai, rồi nghỉ việc hẳn ở Tổng công ty hóa chất Việt Nam để một lòng chăm sóc gia đình. Còn ai phải ơn vợ nhiều như tôi nữa?“, Xuân Hinh trải lòng.
Xuân Hinh chia sẻ bao năm sống cùng nhau vợ chồng anh đôi khi cũng có chút “xô bát xô đĩa” nhưng cuối cùng vẫn là nhường nhịn và sẻ chia. Anh nghi ngờ cái mọi người nói, phải đau khổ giữa đời thường, phong ba trong đời sống tình cảm thì hát mới hay, hóa thân mới hoàn hảo khi bước lên sân khấu. Điều đó có xảy ra, nhưng chỉ là cách ngụy biện cho hoàn cảnh.
Với Xuân Hinh, vợ đẹp con ngoan, học giỏi (con gái Xuân Hinh đang du học ở Mỹ, con trai học lớp 10), gia đình êm ấm, không phải vướng bận bởi những hệ lụy, khổ đau trong đời sống mới chính là điểm tựa để mỗi lần lên sân khấu anh được toàn tâm toàn ý vắt kiệt mình cho vai diễn.
Dù nổi tiếng và sở hữu nhiều tài sản giá trị, anh vẫn giữ lối sống giản dị, tiết kiệm. Hiếm khi người ta thấy “Vua hài đất Bắc” ngồi xế hộp sang trọng mà anh thường chạy xe máy. Danh hài cũng không quan trọng chuyện ăn uống. Bữa cơm ở nhà chỉ cần vài món đơn giản, rau dưa là xong bữa.
Trên trang cá nhân, danh hài Xuân Hinh thường xuyên chia sẻ những hình ảnh đời thường nhưng lại hiếm khi khoe vợ con. Tuy nhiên, trong những lần hiếm hoi khoe ảnh gia đình, nam danh hài và vợ Phương Lan rất mặn nồng, tình cảm. Không ít người bày tỏ sự ngưỡng mộ cho tình cảm của hai vợ chồng Xuân Hinh.
Qua bài viết trên mong rằng sẽ giúp các bạn hiểu thêm về tiểu sử nghệ sĩ Xuân Hinh và những tác phẩm tiêu biểu của ông cũng như hiện tại ông đang rất hạnh phúc bên cạnh gia đình của mình.
